Nowe w elbląskim garncarstwie

Naczynia gliniane wypalane w atmosferze redukcyjnej (tzw. siwaki) były jedynym rodzajem wyrobów garncarniach wytwarzanych przez elbląskich garncarzy od powstania miasta do końca XV wieku. W przeciągu tego czasu pewnym zmianom ulegał asortyment wytwarzanych naczyń, a także zmieniały się formy poszczególnych rodzajów naczyń. Praktycznie niezmieniona pozostała technika wytwarzania oraz sposób wypału. W ciągu XIII i na początku XIV wieku można zaobserwować doskonalenie wypału redukcyjnego, a krótko po połowie XIV wieku ukształtował się zestaw naczyń, używanych w elbląskich gospodarstwach aż do schyłku średniowiecza. Ten zestaw to garnki z uchem, garnki bezuche, dzbany, niektóre rodzaje mis, grapeny (nazywane także trójnóżkami). Niektóre z nich używane były w prawie niezmienionej formie już od XIII wieku, inne zaczęto wykorzystywać w elbląskich gospodarstwach dopiero od 2. połowy XIV wieku. Do tych ostatnich należą grapeny, niektóre rodzaje dzbanów czy mis. Ten zestaw naczyń pochodzący z rodzimych garncarni był uzupełniany naczyniami importowanymi z obcych, głównie niemieckich, ośrodków produkcji garncarskiej.

Naczynia średniowieczne ("siwaki"), XIV-XV wiek.
(Fot. Archiwum MAH)

            Zmiany w sposobie wytwarzania i wypalania naczyń nastąpiły w garncarstwie elbląskim w końcowych latach XV lub przełomie XV i XVI wieku i prawdopodobnie przebiegały dosyć szybko. W tym czasie rozpoczęto wytwarzać naczynia wypalane w atmosferze ze swobodnym dopływem powietrza, które na ściankach użytkowych („wewnętrznych) pokrywano szkliwem ołowiowym. Te najstarsze naczynia wykonane w nowej technice formą i kształtami nie różniły się od typowych średniowiecznych „siwaków”. Nieco później, ale jeszcze w 1. połowie XVI wieku elbląscy garncarze robili flasze (o wysokościach od 11,5 do 16,5 cm), które są prawdopodobnie naśladownictwem flasz kamionkowych, produkowanych w Waldenburgu, w Saksonii. 

Flasza, 1. poł. XVI wieku
(Fot. Archiwum MAH)

Garnki i grapen, XV/XVI wiek
(Fot. Archiwum MAH)

            Opanowywanie nowych technik wyrobu naczyń następowało wśród elbląskich garncarzy dosyć szybko i jeszcze przed połową XVI wieku wytwarzali oni naczynia o odmiennych formach, a jakość ich wykonania świadczy o bardzo dobrym opanowaniu, nowych technik garncarskich. Te naczynia możemy już z całą pewnością zaliczyć do okresu nowożytnego.