czwartek, 3 lutego 2022

Ceramiczna dekoracja ścienna na dawnym Pałacu Ślubów w Elblągu

Nasi Drodzy Czytelnicy!

Czy wiecie, że w tym roku mija nam 10 lat założenia naszego bloga? Szok! Dziękujemy Wam za to, że jesteście z nami i wiernie śledzicie nasze poczynania :)


Choć dzisiejszy post odbiega trochę od tematyki naszego bloga, ponieważ dotyczy młodszych zabytków, niż te wydobywane spod ziemi, to jednak zasługuje na odrobinę uwagi. Tym bardziej, że sztuka i design lat powojennych już dawno znalazły zaszczytne miejsce wsród obiektów, godnych zainteresowania i ochrony. 

"Bohaterką" mojego wpisu jest dekoracja ceramiczna, od wielu lat na stałe wpisana w architekturę Elbląga - ściana, zdobiąca budynek Urzędu Stanu Cywilnego, czyli dawny Pałac Ślubów, złożona z ceramicznych płytek z motywem twarzy o różnej wielkości, zwróconych do widza frontem lub profilami. Pokryte są one szkliwami o różnych odcieniach brązu, opalizującymi na złoto-fioletowo. Jest to praca dyplomowa z 1959 r., autorstwa artystki o ogromnym dorobku, Janiny Karczewskiej-Koniecznej.


Ściana budynku Urzędu Stanu Cywilnego, ul. Łączności, Elbląg. 
Autorka: Janina Karczewska-Konieczna. 


Janina Karczewska urodziła się w Gdyni 29 maja 1934 r. Ukończyła Liceum Sztuk Plastycznych z siedzibą początkowo w Gdyni, a następnie w Gdyni Orłowie.

W latach 1952 – 1959 studiowała w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Pięknych w Sopocie, a następnie w Gdańsku, pod kierunkiem prof. Krystyny Łady-Studnickiej, prof. Teresy Pągowskiej oraz prof. Witolda Frydrycha. Specjalizacja z ceramiki u prof. Hanny Żuławskiej, z grafiki u prof. Zygmunta Karolaka. Z rzeźbą miała możliwość zapoznać się w pracowni prof. Alfreda Wiśniewskiego oraz podczas plenerów prowadzonych przez prof. Wiśniewskiego i prof. Annę Pietrowiec.

Dyplom ukończenia studiów z wyróżnieniem otrzymała w 1959 r., w pracowni malarstwa prof. Piotra Potworowskiego. To właśnie wtedy powstała prezentowana dekoracja ścienna.

Tworzyła także razem z mężem, rzeźbiarzem i ceramikiem Stanisławem Koniecznym (1933-1981). Oboje, należeli do grona ceramików skupionych wokół prof. Hanny Żuławskiej, założycielki tzw. Grupy Kadyńskiej. Był to wynik współpracy pomiędzy gdańską PWSSP i Elbląskimi Zakładami Przemysłu Terenowego, dla których ceramicy mieli zaprojektować 200 wzorów i wykonać ich modele na wystawę w Warszawie. W tym celu prof. Żuławska zebrała grupę studentów i absolwentów uczelni, którzy rozpoczęli pracę w dawnej kadyńskiej cegielni. Przeprowadzali tam eksperymenty technologiczne, swoją twórczością ewoluując w stronę ceramiki unikatowej, a nie użytkowej. Zrezygnowano z koła garncarskiego, lepiąc z tzw. wolnej ręki, co dawało nieprzewidywalne i niesymetryczne kształty, przypominające bardziej rzeźby niż naczynia. Często pojawiały się na niej motywy roślinne i zwierzęce, wplatano wiklinę, nakładano grubo szkliwo, co nadawało pracom pierwotny charakter. *

W 1957 r. Grupa Kadyńska zaprezentowała swą ceramikę na ważnej i głośnej wystawie „Kadyny” w warszawskiej Kordegardzie. Wystawę tę upamiętniła Polska Kronika Filmowa z okazji wizyty artystów z Anglii, którzy odwiedzili Warszawę z przedstawieniem teatralnym Williama Szekspira „Tytus Andronikus”. Wśród nich była słynna para małżeńska Laurence Olivier i Vivien Leigh. Aktorka nabyła wówczas małą formę ceramiczną autorstwa Janiny Karczewskiej.

Lista osiągnięć artystycznych Janiny Karczewskiej-Koniecznej jest bardzo długa. Poniżej przestawię jej działania i formę docenienia jej przez świat sztuki (żródło).


Zbliżenie na fragment ściany z dekoracją ceramiczną, autorstwa 
Janiny Karczewskiej-Koniecznej.


Artystka należy do czołówki polskich autorów, którzy specjalizują się w rzeźbie ceramicznej. W latach 70. wraz z grupą artystów Wybrzeża zapoczątkowała nowy kierunek gdańskiej sztuki ceramicznej.

Oto jak artystka wspominała swoją twórczość w latach 60. i 70. podczas otwarcia jednej ze swoich wystaw: "(...) prace powstałe podczas historycznych plenerów w Kadynach (...), gdzie w ceramice troszeczkę zaczynało się odchodzić od formy użytkowej do rzeźbiarskiej, dekoracyjnej. Chciałam (...) przybliżyć czas naszych spotkań, kiedy miała miejsce eksplozja form inspirowanych naturą. Siedziało się na plaży, grzebało w piasku, wpatrywało w gołębie i mewy, obserwowało niebo, Zalew Wiślany i z tego rodziły się kompozycje rzeźbiarskie. Ośrodek, który stworzyliśmy w Gdańsku, rywalizował wtedy z dwoma mocnymi ośrodkami ceramicznymi w Warszawie i Wrocławiu. To były trzy różne - i wspierające się nawzajem - artystyczne środowiska." Inspirację Kadynami widać w pracach - formach kulistych, przypominających ukwiały, rozgwiazdy, fantastyczne meduzy, a także w strzelistych kompozycjach, zwieńczonych wyobrażeniami ptaków z rozwianymi przez wiatr piórami, stojących na słupach. (źródło)
W 1969 r. na Ogólnopolskiej Wystawie Grafiki Marynistycznej w Gdańsku, artystka otrzymała wyróżnienie za pracę „Żaki”.
W 1970 r., na II Biennale Ceramiki Artystycznej w Vallauris, w którego Comite de Patronage wśród Presidence d’honneur był Pablo Picasso, otrzymała pierwszą nagrodę Francuskiego Stowarzyszenia Działalności Artystycznej. Nagrodzona praca o tytule „Frutti di mare” (obecnie w zbiorach Muzeum Narodowego w Gdańsku) wywołała szerokie reperkusje we francuskiej krytyce artystycznej. Jean Maria Dunover określił ją mianem „nowoczesnego baroku” w „Le Monde”. Nagrodę otrzymała ex aequo ze Stanisławem Koniecznym, który został nagrodzony za „Formy architektoniczne”.

W tym samym roku wzięła udział w I Międzynarodowej Wystawie zorganizowanej w Polsce pod hasłem „Tworzywo Ceramiczne w sztuce współczesnej” w Sopocie. Otrzymała honorowy medal. Nagrodzona praca miała tytuł „Jeżowiec” i jest obecnie w zbiorach Muzeum Narodowego w Gdańsku.

W 1971 r.  zdobyła I Nagrodę na Wystawie Okręgu Gdańskiego Związku Polskich Artystów Plastyków.
W 1972 r. wzięła udział w wystawie International Ceramics w Victoria and Albert Museum w Londynie.
W 1973 r. na II Międzynarodowej Wystawie, Gdańsk Oliwa, Jury przyznało Janinie Karczewskiej nagrodę Ministra Kultury i Sztuki ex equo z Tony Franks z Wielkiej Brytanii. Wystawione biało-szkliwione reliefowe panneau pt. „Legenda” z motywami profili „tworzyły zmultiplikowany obraz zbiorowości. Zarówno w warstwie znaczeniowej jak i w wyrazie plastycznym osiągnęła wyjątkową klarowność, dzięki czemu praca stała się dominantą tego działu.” – tak pisała o jej pracy Irena Huml w katalogu wystawy „Polska Terenem Międzynarodowych Konfrontacji Ceramiki Artystycznej”, Gdańsk 1973.

Fragment dekoracji z płytek ceramicznych.


W 1976 r. na III Międzynarodowej Wystawie, Gdańsk Oliwa, otrzymała Dyplom Honorowy.
Jeszcze w tym samym roku, na V Biennale w Vallauris (Francja) przedstawiła wypukłorzeźbę ceramiczną „Ziggurath” (obecnie znajduje się w Muzeum Narodowym w Gdańsku). Artystka otrzymała wówczas Nagrodę Specjalną – ceramikę autorstwa Pabla Picassa („Twarz a la poziomka”). Redaktor Tadeusz Rafałowski w artykule „Wyjść z niespełnienia” zinterpretował prace Janiny Karczewskiej jako „…moment - wspólnoty ludzi, ich współdziałania, lub nawet tylko – współistnienia…” („Głos Wybrzeża”, 33/1976).

W latach 1975-1986 artystka była pedagogiem w Liceum Sztuk Plastycznych w Gdyni Orłowie, gdzie nauczała rysunku i malarstwa. Upamiętniono to wystawą „Janina Karczewska i jej uczniowie”, w Galerii ASP w Gdańsku, w Domu Angielskim (we wrześniu 2011). Prowadziła także we własnej pracowni praktyki dla uczniów Liceum, w specjalności: rzeźba, formy użytkowe - ceramika.

W 1980 r. ukończona została realizacja fundacji żeglarza Andrzeja Bohomolca – Kaplicy Ludzi Morza w gdańskiej Bazylice Mariackiej. Janina Karczewska-Konieczna wraz z mężem Stanisławem Koniecznym stworzyła bogaty wystrój ceramiczny. W Bazylice znajduje się tablica pamiątkowa „Matki Boskiej” upamiętniająca ofiary sowieckich łagrów i zesłań, natomiast w kruchcie znajduje się płaskorzeźba „Jubileusz Jasnogórski 1932-1982”.


Od 1981 r. zapleczem dla twórczości artystki stała się pracownia zbudowana przez Stanisława Konicznego, który opracował własne technologie szkliw („szkliwa własne”), pozostawił je żonie i córce Katarzynie.

Za swoje działania i twórczość artystyczną, w 1981 r., Janina Karczewska została wyróżniona odznaką „Zasłużony Działacz Kultury Miasta Gdańska”.

W 1982 r. otrzymała Nagrodę Dyrektora Wydziału Kultury i Sztuki Miasta Wałbrzych za „Twórcze poszukiwania nowych możliwości w tworzywie ceramicznym”.

W lutym 1985 r. prace artystki o tematyce sakralnej zostały zaprezentowane na wystawie w kościele Ojców Dominikanów w Poznaniu, w kaplicy św. Jacka. W Księdze Pamiątkowej zachowały się serdeczne echa tej wystawy.
W 1986 r. na zaproszenie polskiego misjonarza Ojca Mariana Żelazka SVD, gdańska artystka wykonała ceramiczny wystrój oraz monumentalne drzwi odlane w brązie do Kościoła Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny w Puri, Indie. 

W 1990 r. Janina Karczewska zajęła I miejsce za pracę „Ukrzyżowanie” na IV Biennale Sztuki Sakralnej, organizowanym przez Biuro Wystaw Artystycznych w Gorzowie Wielkopolskim. Przewodniczącym jury był ks. prof. Janusz Pasierb wybitny znawca sztuki i filozof. Ks. Janusz Pasierb był jedynym Polakiem w powołanej przez papieża Światowej Radzie Ochrony Kultury. Honorowy patronat nad Biennale sprawował Arcybiskup metropolita przemyski Józef Michalik. „Medal dla niewielkiej ceramicznej pracy Janiny Karczewskiej z Gdańska – otworzył w dyskusji jury cały duży temat sztuki religijnej do mieszkań…”.

Jest też kolejny akcent elbląski - w 1990 r. artystka wzięła udział w wystawie twórców z Basenu Morza Bałtyckiego, upamiętniającej osadę handlową Truso "The Baltic Symposium TRUSO ’92" w Centrum Sztuki Galerii El.**
W 2004 r. brała udział w II Wystawie Rysunku, Grafiki i Rzeźby – Trójmiasto 2004. Otrzymała wówczas Nagrodę Specjalną za rzeźbę „Madonna”.

W latach 1993-2005 Janina Karczewska należała do grona rzeczoznawców Cepelii (Centrala Przemysłu Ludowego i Artystycznego), w specjalności „Ocena dzieł sztuki – ceramika”, co upamiętniła wystawa z katalogiem („W kręgu Cepelii. Tkanina Malarstwo Rysunek Ceramika Rzeźba”, Gdańsk 1999) oraz wręczony w 2009 r. medal z okazji 60-lecia Cepelii - „60 lat troski o ginące piękno”.

W 2006 r. rzeźby Janiny Karczewskiej o tematyce sakralnej zostały pięknie zaprezentowane w północnym skrzydle Zamku Średniego w Muzeum Zamkowym w Malborku na wystawie Między Liryką a Sacrum. Ekspozycji towarzyszył katalog prac.
W listopadzie nastąpiła nowa edycja tej wystawy (13.XI.2006 – 11.III.2007) w Muzeum Pomorza Środkowego w Słupsku. W Zamku Książąt Pomorskich, na tle galerii średniowiecznej sztuki sakralnej, zaprezentowane zostały rzeźby gdańskiej ceramiczki zgrupowane w trzech tematach: Chrystus i Biblia. Madonny. Aniołowie.

W 2006 r., podczas Trzeciego i Czwartego Puckiego Salonu Artystycznego, otrzymała Grand Prix „za uchwycenie lokalnych klimatów, a w 2007 r. – Wyróżnienie posła Sejmu R. P. Kazimierza Plotzke.



Fragmenty dekoracji.


Rok 2007 to udział w wystawie rzeźby ceramicznej, Polish Women’s Association „Twój i mój anioł”, Lund – Malmo, Szwecja. W tym samym roku, Muzeum Ceramiki w Bolesławcu zaprezentowało dorobek obojga gdańskich artystów, Janiny Karczewskiej i Stanisława Koniecznego na wystawie Imago Mundi. Wystawę otwierał, pierwszy raz zaprezentowany, złożony z segmentów, model dla frontowej, środkowej partii drzwi kościoła w Puri, z przedstawieniem „Drzewo życia”, autorstwa Janiny Karczewskiej.
Na przełomie 2008/2009 r. w Muzeum Narodowym w Gdańsku, na stałej wystawie ceramiki dawnej zaprezentowano rzeźby ceramiczne artystki. M. in. w gablocie zamykającej ekspozycję ceramiki w dawnym Wielkim Refektarzu zaprezentowano figurę Mojżesza.

W 2009 r. Janina Karczewska otrzymała dyplom i nagrodę na Wystawie poplenerowej „Tczew – miasto nad Wisłą” Centrum Kultury i Sztuki, a także nagrodę  ś. p. Prezydenta Miasta Gdańska Pawła Adamowicza, z okazji jubileuszu 50-lecia pracy artystycznej oraz stypendium twórcze Marszałka Województwa Pomorskiego Jana Kozłowskiego.

W tłumaczonych na język kaszubski Ewangeliach (Ewanielie na kaszebsczi tołmaczone…, Gduńsk 2010) umieszczono m. in. fotografie ceramicznych artystki, znajdujących się w Bazylice Mariackiej w Gdańsku, kościele Ojców Pallotynów we Wrzeszczu oraz z kościele p. w. św. Józefa i św. Judy Tadeusza w Gdyni-Rumii. Również w 2010 r. w Galerii Związku Polskich Artystów Plastyków, Okręg Gdański, została otwarta indywidualna wystawa ceramiki Karczewskiej-Koniecznej, a także otrzymała stypendium twórcze Marszałka Województwa Pomorskiego Mieczysława Struka.
W 2011 r., w prezbiterium kościoła Świętej Trójcy Ojców Franciszkanów w Gdańsku zaprezentowano ceramiczne figury Madonn autorstwa Janiny Karczewskiej. Wystawa ta towarzyszyła uroczystości koronacji obrazu Matki Bożej Miłosierdzia-kopii obrazu Matki Bożej Ostrobramskiej.
W listopadzie 2012 r. otrzymała medal 800-lecia Miasta Pucka, burmistrza Miasta Marka Rintza. Było to na wniosek Towarzystwa Upiększania Miasta Puck, w uznaniu aktywnej współpracy na rzecz społeczności miasta, poprzez udział w Puckich Salonach Artystycznych TUMP w latach 2004-2012 r .

Przy okazji otwarcia wystawy "Terra Cotta" (Gdańsk, 2017 r.) artystka wspominała początki cyklu prac, inspirowanych morzem i swoich fascynacji morskimi głębinami, które towarzyszą jej przez te wszystkie lata działań twórczych. Podobno lektura "Życia morza" K. Demela dostarczyła jej natchnienia do kreacji przestrzennych o ekologicznych akcentach.


Wejście do dawnego Pałacu Ślubów.




Jej prace znajdują się w zbiorach: Muzeum Ceramiki w Bolesławcu, Muzeum Historycznym Miasta Gdańska, Muzeum Narodowym w Gdańsku, Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie, Muzeum Narodowym w Poznaniu, Muzeum Pomorza Środkowego w Słupsku, Muzeum Okręgowym w Toruniu, Muzeum Okręgowym w Wałbrzychu, Muzeum Narodowym we Wrocławiu, Muzeum Ziemi Lubuskiej w Zielonej Górze, Muzeum Archidiecezjalnym w Gdańsku Oliwie, Muzeum Jana Pawła II – Dom Polski w Rzymie, Bibliotece Gdańskiej PAN, Muzeach w Pradze i Bechyne (Czechy), Muzeum Jonkoping (Szwecja), a także w formie opracowań sztuki polskiej i zagranicznej.

Inne prace artystki, nawiązujące zresztą to motywów, znanych nam z fasady dawnego Pałacu Ślubów w Elblągu.
 
Legenda o miłości (źródło)






Na koniec, chciałabym przytoczyć jeszcze parę słów o artystce, jej twórczości i spojrzeniu na świat: "Janina Karczewska-Konieczna swoim pracom potrafi nadać niezwykłą aurę. Świadoma energii tkwiącej w materii poprzez proces twórczy formułuje osobisty przekaz w kompozycje o feerycznym oddziaływaniu, ujawnia piękno nieokiełznanej natury." (źródło: internet)



Fotografie: Joanna Fonferek-Grajek

Bibliografia:

* K. Jasiołek "Asteroid i półkotapczan. O polskim wzornictwie powojennym" Warszawa, 2020, s. 46.
 **The Baltic Symposium TRUSO '92, Centrum Sztuki Galeria El.

Netografia:

https://www.gdansk.pl/wydarzenia/powojenna-gdanska-tkanina-i-ceramika-artystyczna,w,11524

https://www.facebook.com/events/d41d8cd9/janina-karczewska-konieczna-jubileusz-55-lecia-pracy-tw%C3%B3rczej/653437504729227/

https://glazadesign.pl/pl/p/Legenda-o-milosci/656

https://onebid.pl/pl/rzezby-janina-karczewska-konieczna-xx-w-bliznieta-plakieta-dekoracyjna/475391

https://www.portalpomorza.pl/wiadomosci/37071,formy-morskie-roslinne-kompozycje-sakralne-janina-karczewska-konieczna-od-kadyn-pucka-do-vallauris-i-puri

https://artinfo.pl/dzielo/wazon-ceramiczny-janina-karczewska-konieczna-xx-xxi-w



2 komentarze:

  1. Ciekawy blog, ze swojej strony polecam https://bajka.waw.pl/ stronę z artykułami na różne tematy.

    OdpowiedzUsuń
  2. Zawsze mnie ciekawiły te twarze - świetna sztuka - w końcu się dowiedziałam kto jet autorem :)

    OdpowiedzUsuń