Kuttrolf

W elbląskich zbiorach pochodzących z wykopalisk znajduje się wyjątkowe i dość rzadko spotykane szklane naczynie o nazwie Kuttrolf. Zazwyczaj odkrywany jest w formie fragmentów, które utrudniają jego identyfikację.

W trakcie badań archeologicznych na elbląskiej starówce zostały znalezione dwa tego typu naczynia, zachowane prawie w całości, dzięki czemu byliśmy w stanie określić ich wygląd i funkcję. Chciałabym zaprezentować jeden z nich jako przykład nietypowej butelki, służącej do przechowywania różnego rodzaju trunków.

Kuttrolf to butelka o czworobocznym korpusie, którego środkowa część składa się z pięciu rurek - czterech wklęsłych ku środkowi, piąta natomiast znajduje się w środku, pomiędzy nimi i zakończona jest krótką, wąską szyjką. Ta dość oryginalna konstrukcja sprawiała, że podczas nalewania przez wąskie rurki i szyjkę, płyn (zapewne zazwyczaj wino) sączył się z niej wolno kroplami, wydając przy tym zabawne odgłosy bulgotania. Butelki te określano nawet „żartobliwymi” i używano ich w trakcie biesiad, podczas których były powodem ogólnej wesołości i wielu żartów.

Kuttrolfy znane są już od III-IV wieku, te najstarsze pochodzą z Syrii. Ich kształt, liczba i sposób skręcenia rurek zmieniały się, by w końcu, w XVIII wieku (tak datujemy elbląskie naczynie) butelka miała wygląd taki jak na obecnej tu fotografii.
W literaturze funkcjonują trzy nazwy tego typu naczynia: Angster (od łacińskiego słowa angustus, czyli ciasny, wąski, co oznacza cienkie, skręcone rurki) Guttrolf (łacińskie słowo gutta oznacza kroplę, a z tak nazwanych butelek cienkimi rurkami spływały powoli krople płynu) oraz wspomniany już Kuttrolf, stosowany jako synonim nazwy Guttrolf. W polskiej literaturze przez jakiś czas funkcjonowała nazwa flasza dubeltowa, nazwana tak ze względu na analogię do kieliszków dubeltowych, czyli podwójnych lub bliźniaczych.

źródło: http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Flegel_-_Stilleben_mit_Kuttrolf_und_Kirschen.jpg

Na podstawie: J. Olczak Nowożytny Kuttrolf z Gniewu, woj. pomorskie, Archaeologia et Historia Urbana, red. R. Czaja, G. Nawrolska, M. Rębkowski, J. Tandecki, s. 475-481