Hiszpańska ceramika

Powszechnym znaleziskiem na terenie parcel dawnych kamienic jest ceramika. Wśród wyrobów lokalnych warsztatów i ośrodków europejskich z rejonu morza Bałtyckiego odnajdywane są naczynia lub ich fragmenty o dość odległej proweniencji. Cztery z nich pochodzą z Hiszpanii.

Ceramika hiszpańska sięga korzeniami wytwórczości ceramicznej Dalekiego Wschodu. Na półwysep Iberyjski dotarła za pośrednictwem arabskim w początkach XIII wieku. Głównymi ośrodkami produkcji były warsztaty Malagi, Walencji, Paterny, Barcelony, Manises, Sewilli, Meridy i Puli.
Naczynia wykonane z żółtej lub różowej glinki, ozdobione są zwykle dekoracją geometryczną i roślinną, w barwach zieleni, żółci, fioletu, brązu, pomarańczy i błękitu. Najprostsze, przeznaczone do codziennego użytku są pozbawione dekoracji i pokryte białą angobą – mieszanką gliny z wodą. Malowane, pokrywano cynowym szkliwem. Naczynia wypalano dwukrotnie: pierwszy wypał tzw. biskwitowy i drugi, po nałożeniu szkliwa lub angoby. Aby podnieść wartość niektórych wyrobów, wypalano je po raz trzeci w niskiej temperaturze, pokrywając szkliwo warstwą pigmentu miedziowego lub srebrnego. Zabieg ten nadawał naczyniom piękny, metaliczny połysk, od którego nadano im nazwę Lustre.
Wyroby hiszpańskie odnalezione w Elblągu to trzy naczynia stołowe w typie Lustre: dwa talerze i miseczka. Geometryczno-roślinna dekoracja pokrywa zewnętrzną i wewnętrzną stronę naczyń, dzieląc powierzchnię na strefy wypełnione bogatym ornamentem.

Kobaltowo-brązowa miseczka, datowana na połowę XV wieku, pochodzi prawdopodobnie Walencji lub Manises, na co wskazuje jej ornament ze stylizowaną palmetą w dnie, otoczoną dekoracyjnymi pasami z motywem arabeski i liści palmowych.

Najprawdopodobniej w Manises wytworzono też większy talerz, znaleziony w latrynie przy ul. Rzeźnickiej. Podobny znajduje się w zbiorach Instituto de Valencia de Don Juan w Madrycie. Naczynie jest datowane na I połowę XV wieku.

Powierzchnia drugiego talerza jest bardzo zniszczona. Złoto-czarna dekoracja z motywem ośmioramiennej gwiazdy pokryła się czarnym nalotem utrudniając odczytanie znajdujących się na talerzu arabskich inskrypcji. Talerze z takimi inskrypcjami wytwarzano w Egipcie, szczególnie w XI – XII wieku, a XIII i XIV wieku w Andaluzji.

Czwarte naczynie odnalezione w Elblągu, zachowane jedynie w pięciu fragmentach, to albarello – słój apteczny służący do przechowywania leków. Jego kształt nawiązuje do segmentów bambusa, w których w średniowieczu przewożono leki z Dalekiego Wschodu do Europy. Nazwa pochodzi z języka włoskiego. Przy tak niewielkiej liczbie fragmentów trudno określić proweniencje naczynia. Zachowana dekoracja wskazuje na warsztaty Barcelony lub Paterny. 

Ceramika hiszpańska z Elbląga (fot. archiwum MAH)

Odnalezioną na Starym Mieście ceramikę hiszpańską opracowała pani dr G. Nawrolska.