Dom poławiacza jesiotrów

 W 2002 r. Muzeum Archeologiczno-Historyczne w Elblągu prowadziło badania wykopaliskowe w obrębie działek nr 22-24 położonych przy ul. Bednarskiej. Pracami kierowała Grażyna Nawrolska.

Wśród dokonanych wówczas odkryć odsłonięto, na działce nr 23, zarys drewnianego budynku. Miał on w rzucie wymiary ok. 4,60 x 8,50 m, co daje powierzchnię 39,1 m². Jego wnętrze podzielono na dwa niezależne pomieszczenia, z których południowe miało zachowaną podłogę wykonaną z desek. W części północnej odkryto jedynie luźno niezachowanej, zapewne identycznej, podłogi. W trakcie eksploracji warstw kulturowych pozyskano bogaty materiał archeologiczny. Jego wyróżniającą cechą była duża liczba szczątków kostnych, w większości ryb, która przewyższała liczbę fragmentów ceramicznych. Ponadto wydobyto także drewniane pływaki do sieci, ołowiane i gliniane ciężarki do sieci, fragmenty skórzanych butów oraz pozostałości tkanin oraz nieliczne szczątki roślinne. Ten różnorodny zbiór zabytków archeologicznych w powiązaniu z badaniami specjalistycznymi pozwolił ustalić chronologię tego zespołu ma ok. 1250 r. oraz określić zawód jego mieszkańca, częściowo sposób życia i status materialny.

Pozostałości domu rybaka.
Fot. Archiwum MAH)

Analiza szczątków kostnych (przeprowadzona przez Daniela Makowieckiego) pozwoliła określić, że ponad połowa z nich (55%) to szczątki ryb, a najwięcej było kości jesiotra – ponad 83%. Wśród pozostałych były: szczupak, karpiowate, boleń, lin, leszcz, rozpiór, karaś, sum, okoniowate, okoń, sandacz, dorsz, łosiowate. Tak duży udział szczątków kostnych ryb, w połączeniu z innymi odkrytymi przedmiotami wskazuje, że w odkrytym budynku mieszkał rybak, specjalizujący się w połowie jesiotrów.

Rekonstrukcja jesiotra na podstawie odkrytych
pozostałości kostnych
(Fot. Archiwum MAH)

Pozostałe kości pochodziły przede wszystkim od ssaków domowych, głównie świń i krów, stanowiących pożywienie rybaka i jego rodziny. Mięso wieprzowe pochodziło od zwierząt w wieku od około 6 do 24 miesięcy, jednak najwięcej powyżej 16 miesięcy. Mięso wołowe najczęściej pozyskiwano od sztuk dorosłych – najwięcej pochodziło z przedziału 3,5-5 lat. Na podstawie rozkładu anatomicznego zdołano określić, że z mięsa wołowego najchętniej spożywane były żeberka, szynka tylna, goleń tylna, golonka, szynka przednia, goleń przednia, golonka i głowizna. Z mięsa świni najczęściej jadano szynkę przednią, goleń, golonkę i głowiznę, znacznie rzadziej szynkę tylną, goleń tylną i golonkę.

Źródła historyczne podają, że poławiane w Elblągu jesiotry, porcjowane i pakowane w beczki docierały nawet do Londynu. Połów jesiotrów i ich sprzedaż musiały stanowić dobre źródło dochodu. Świadczą o tym niektóre z odkrytych przedmiotów. Wśród czterech fragmentów tkanin (analizę przeprowadził J. Maik), trzy to wyroby jedwabne – podobne zostały odkryte m.in. w Kołobrzegu, Dublinie i Londynie. Czwarty fragment to tkanina wełniana, również importowana z zachodniej Europy, z Flandrii lub Anglii.

Również wśród fragmentów naczyń, oprócz pochodzących z lokalnych warsztatów, zachowały się wyroby z terenów zachodniej Europy. Były wśród nich naczynia z warsztatów nadreńskich, północnoniemieckich, duńskich lub flandryjskich oraz prawdopodobnie z angielskich.

Wszechstronna analiza odkrytych pozostałości, wykonana przez grono specjalistów, pozwoliła zrekonstruować nie tylko podstawowe informacje na temat życia codziennego mieszkańców odkrytego domu, ale także określić wykonywany zawód i ocenić status materialny. A na podstawie analizy odkrytych przedmiotów możemy domniemywać, że w budynku tym oprócz rybaka mieszkała jeszcze jego żona i dziecko lub dzieci. Jednocześnie uzyskaliśmy kolejne, ważne informacje do rekonstrukcji poziomu życia mieszkańców Elbląga w jego początkowym okresie.