Römery

Römer to dość wysoki puchar, znany przede wszystkim z terenu Niemiec i Niderlandów, który funkcjonował jako element zastawy stołowej od końca XV do XIX wieku. Służyły do picia różnych gatunków win, szczególnie białych. Uważa się, że forma römera powstała na bazie niewysokiego (około 10 cm) naczynia na stopce w kształcie wałka z czarką i z cylindrycznym korpusem, które zdobiły natapiane guzy. Były to naczynia typowe dla leśnych hut szkła, działających w XVI wieku na terenie Europy Zachodniej. Z czasem forma tych naczyń zaczęła ulegać zmianie, aby w XVII wieku wykształciła się klasyczna forma römera, czyli kielicha na wysokiej stopce ze spiralnie zawiniętej nici szklanej z cylindrycznym korpusem, ozdobionym guzami przypominającymi jeżyny.

Przykładowe römery, datowane od XVII do XIX wieku (fot. A.Grzelak)

Römery wykonywano w następujący sposób: formowano wydmuchaną bańkę szklaną w taki sposób, aby nadać jej kształt kulisto zakończonego cylindra. Później, do końca płaskiego cylindra dołączano przylepiak, wypychając dno. Po ponownym ogrzaniu górnej części wyrobu obtapiano i formowano brzeg czary. Utrzymując naczynie nadal na przylepiaku, dołączano do części cylindrycznej nitkę szklaną i, dookolnie ją nawijając, tworzono stopkę. Do uformowanego w ten sposób kielicha dolepiano guzy oraz taśmę. Młodsze puchary kształtowano również w formie. Römery znalezione w Elblągu wykonane są z przezroczystej masy szklanej, od jasno- do ciemnozielonej. Ta zielona barwa spowodowana jest obecnością znacznych stężeń związków żelaza, manganu i tlenku niklu.

Według niemieckiego badacza szkła, F. Rademachera, nazwa roemsche glassere pojawiła się po raz pierwszy w źródłach pisanych około roku 1456 i związana jest z ośrodkiem w Kolonii, gdzie takie kielichy wykonywano najwcześniej i stamtąd zaczęły się rozprzestrzeniać na tereny Nadrenii oraz Niderlandów.

Tego typu naczynia często spotyka się w ikonografii (przede wszystkim na obrazach mistrzów holenderskich), a także w zbiorach muzealnych oraz znajduje podczas wykopalisk (Elbląg jest miastem, które posiada jeden z większych zbiorów römerów), z związku z czym możemy wnioskować o szerokim zakresie ich użytkowania.

Martwa natura z szklankami i tytoniem, Willem Claesz de Heda (źródło: internet)

Römery stosowane były dość powszechnie, zarówno przez ludność uboższą, jak i zamożne mieszczaństwo oraz sfery książęce, co świadczyło o akceptacji tych wyrobów w kręgach silnie shierarchizowanego społeczeństwa. Być może wynikało to z przywiązania do obowiązującego wzorca kulturowego północnej Europy oraz funkcjonalności i wyglądu, odpowiadających większości odbiorców.

Römery (fot.archiwum MAH)

Literatura: Gołębiewski A. Puchary szklane typu Römer z terenu Polski północnej [w:] Kwartalnik Historii Kultury Materialnej, R. XXXVI, nr 3, 1988, s. 433-448.