Tajemnicza główka

Na podwórku działki przy ul. Mostowej 28, w warstwie brunatnej próchnicy, odnaleziono fragment drewnianej rzeźby. Towarzyszące jej fragmenty ceramiki pozwalają datować znalezisko na koniec XIII wieku.

Fragment drewnianej rzeźby, dokumentacja rysunkowa; rys. B. Kiliński

Zachowany fragment ma wysokość 11 cm, został wykonany z drewna dębowego. Przedstawiona twarz ma smukłe, pociągłe oblicze, o dość wysokim czole i wąskim podbródku. Uwagę zwracają duże, migdałowate w kształcie oczy i delikatny uśmiech. Fryzura ujęta jest w stylizowane, drobne loki. Obiekt zachował się w dobrym stanie, widoczne są niewielkie ubytki w okolicach nosa, czubka głowy i nad prawym okiem. Długi okres zalegania pod powierzchnią gruntu, w wilgotnym środowisku spowodował niejednolitość jego koloru, który został wyrównany po przeprowadzeniu prac konserwatorskich (obiekt stał się jaśniejszy). 

Fragment drewnianej rzeźby; fotografia z wystawy; fot. U. Sieńkowska

Pochodzenie rzeźby oraz ustalenie kogo przedstawiała jest trudne do określenia z powodu braku jednoznacznych obiektów analogicznych. Taki stan rzeczy wyklucza też możliwość wykonania rekonstrukcji niezachowanej części rzeźby. Wg dr G. Nawrolskiej odnaleziona główka mogła być częścią rzeźby przedstawiającej postać apostoła, konkretnie ewangelisty Jana i stanowić element wystroju ołtarza. Hipoteza ta opiera się na rzeźbie, znanej z kościoła w miejscowości Jegerup w Danii. Drewniana figura o wysokości 108 cm przedstawia postać apostoła Jana stojącego na leżącej postaci. Ubrany jest w ciężki, pofałdowany płaszcz, opadający na ramiona, w lewej ręce trzyma księgę. Wg autorki fryzura duńskiej figury jest identyczna, jak ta na odnalezionym fragmencie elbląskiej rzeźby. Figura z kościoła w Jegerup datowana jest na lata ok. 1270 - 1280. 

średniowieczna ikona grecka
przedstawiająca Jezusa i Jana,
autor anonimowy,
źródło: http://apostoladocatolicodifusion.org/sanjuan.html 

W ikonografii św. Jan przedstawiany jest jako starzec lub młodzieniec w tunice i płaszczu (był najmłodszym apostołem). Jego atrybutami są gołębica, kielich z Hostią lub zatruty kielich z wężem, księga, orzeł lub zwój. Najczęściej przedstawiany w scenach ilustrujących teksty Pisma Świętego (Ostatnia Wieczerza, scena pod krzyżem, zaśnięcie NMP, wizje apokaliptyczne) lub w scenie męczeństwa - zanurzony w kotle z wrzącą oliwą (wg tradycji prześladowany przez cesarza Domicjana, wyszedł z tej męki bez szwanku, gdyż jako jedyny z apostołów zmarł śmiercią naturalną).

Niestety niewielki fragment zachowanej figury pozwala jedynie hipotetycznie określać ją jako przedstawienie św. Jana. Być może jej "tożsamość" pozostanie na zawsze ukryta za tajemniczym uśmiechem.