Ulica Bednarska

Ulica Bednarska (po 1945 roku – ulica Masztowa) jest jedną z ulic, które łączą nadbrzeże rzeki Elbląg ze Starym Rynkiem. Od samego początku była to jedna z ważniejszych ulic staromiejskich, jedną z tych, na których skoncentrował się ruch handlowy. Grupą zawodową, która zdecydowanie dominowała pośród mieszkańców ulicy w XV w., byli kupcy. Według zachowanych danych, opracowanych przez zespół prof. A. Czacharowskiego, znanych jest dwudziestu jeden kupców, posiadających w owym czasie domy przy ulicy Bednarskiej i jedynie dwóch przedstawicieli zawodów rzemieślniczych, którymi byli rzeźnicy.

Spośród mieszkańców ulicy Bednarskiej znanych jest również 17 rajców, którzy w XIV w. mieszkali przy tej ulicy. Jest to najwyższy udział rajców wśród wszystkich ulic Starego Miasta Elbląga w XIV w., ponieważ 23 % znanych z tego okresu rajców mieszkało właśnie przy ulicy Bednarskiej. W 1378 r. na tej ulicy mieszkało 9 członków rady miejskiej, posiadających 16 parcel, a zatem prawie 50 % wszystkich pełnowartościowych działek. Największe, bardzo szerokie (ponad dwuprętowe) działki zajmowane były przez rody patrycjuszowskie: Volmenstein, von Thorun, von Hervorden. Były to kamienice o numerach: 4, 5, 14 i 21.

W XV w. dominującą grupą zawodową wśród mieszkańców ulicy Bednarskiej byli kupcy, którzy na początku wieku stanowili przynajmniej 50% wszystkich osób, zamieszkujących tę ulicę. W latach 20. i 30. następuje wyraźny spadek udziału tej grupy zawodowej. Było to spowodowane wymieraniem rodzin kupieckich, na miejsce których sprowadzali się średniozamożni mieszczanie, o nieznanych zawodach. Dopiero w 2. połowie XV w. ponownie wzrosła liczba kupców. Dość stałą grupę stanowili wówczas browarnicy, co miało związek z rosnącym znaczeniem tego zawodu w gospodarce miejskiej. Natomiast udział rzemieślników wśród mieszkańców owej ulicy był, podobnie jak w XIV w., dalej bardzo niewielki. Na początku XV w. ¹/₃ mieszkańców ulicy Bednarskiej należała do grupy bardzo zamożnej jedynie przy ulicy Rybackiej mieszkała większa liczba osób bardzo zamożnych).

Elitarny charakter ulicy utrzymywał się również w następnych stuleciach o czym świadczyły m.in. wystawne kamienice w stylu manierystycznym, w tym najbardziej znana dzisiejszym elblążanom kamienica nr 30 – Dom Pod Wielbłądem.

Bednarska 14-16. Stan przed 1945 r.
Źródło: M. Lubocka-Hoffmann, Elbląg Stare Miasto, Elbląg 1998

Badania archeologiczne przy tej ulicy prowadzone były w latach 1989-1990 (badaniami objęto wówczas posesje od nr 10 do 16) oraz w roku 2002 (posesje 22-24). Prace archeologiczne potwierdziły duże znaczenie ulicy i zamożność jej mieszkańców od średniowiecza do czasów nowożytnych. Oprócz dużej liczby dobrej jakości wyrobów miejscowego rzemiosła o bogactwie świadczą przede wszystkim przedmioty importowane z różnych ośrodków wytwórczości rzemieślniczej w Europie.

To właśnie przy tej ulicy (na posesji nr 22) odkryto pozostałości ceglanego budynku pochodzącego jeszcze z drugiej połowy XIII wieku. Tego typu budowle odkryto jak dotychczas na zaledwie dwóch elbląskich parcelach.

Bednarska 22
Pozostałości ceglanego budynku z 2. połowy XIII w.
(Fot. Archiwum MAH)

To również z drewnianej latryny na tej parceli wydobyto jeden ze średniowiecznych elbląskich instrumentów – drewniany flet (http://staremiastoelblag-mah.blogspot.com/2012/02/niech-gra-muzyka.html). To również przy tej ulicy odkryty został „dom poławiacza jesiotrów” postawiony około 1252 roku. Ten trzynastowieczny rzemieślnik należał do ludzi zamożnych, którego było stać na zakup jedwabi (http://staremiastoelblag-mah.blogspot.com/2012/05/dom-poawiacza-jesiotrow.html).

Odkryte (na parceli nr 23) pozostałości drewnianej zabudowy pochodzące jeszcze z 1. połowy XIII wieku świadczą o tym, że przynajmniej niektóre parcele przy tej ulicy były zamieszkałe w najstarszym okresie historii miasta, jeszcze przed nadaniem praw miejskich. Ten najstarszy poziom to pozostałości drewnianego budynku z podłogą z desek (pod nią znajdowała się zagłębiona w grunt niewielka piwniczka o wymiarach 2x2 m) oraz pozostałości drewnianej nawierzchni ulicy. W warstwie użytkowej tego domu odnaleziono fragment naczynia typu Paffrath.

Bednarska 23
Pozostałości drewnianego budynku z 1. połowy XIII wieku.
(Fot. Archiwum MAH)

Również znaleziska z młodszych okresów – jak chociażby XV-wieczny talerz z Andaluzji odkryty wraz z kamiennym moździerzem w latrynie posesji nr 12/13 świadczą o dużym bogactwie mieszkańców ulicy (http://staremiastoelblag-mah.blogspot.com/2012/03/hiszpanska-ceramika.html). 

Wykorzystano do opracowania:

R. Czaja, Socjotopografia miasta Elbląga w średniowieczu, Toruń 1992;

J. Stankiewicz, Ulica Masztowa w Elblągu. Część I, „Rocznik Elbląski”, t. V, 1972;

J. Stankiewicz, Ulica Masztowa w Elblągu, Część II, „Rocznik Elbląski”, t. VI, 1973.