Ulica Mostowa

Dzisiejszy post chciałabym poświęcić jednej z ulic Starego Miasta w Elblągu, na której w 2006 roku odbyły się prace archeologiczne. Odkrycia w tym miejscu dostarczyły nam wielu interesujących znalezisk, znanych z publikacji lub prezentowanych na stałej wystawie w elbląskim Muzeum.

Ulica Mostowa została nazwana w źródłach po raz pierwszy w 1330 roku, a jej niemieckim odpowiednikiem była Brückstrasse - ulica ta była i jest związana z mostem, zwanym dawniej Mostem Wysokim. Funkcjonowała do 1945 roku, a obecną nazwę nadano jej po przejęciu miasta przez władze polskie.

Ulica Mostowa, kamienice o numerach 30-25 (od lewej), 1930 rok - źródło: M.Lubocka-Hoffmann
Retrowersja Starego Miasta w Elblągu, 1998.

Na podstawie kartotek dotyczących mieszkańców dawnych ulic elbląskich, przygotowanych przez prof. A. Czacharowskiego, udało się ustalić właścicieli kamienic, znajdujących się przy omawianej ulicy. Działkę przylegającą do ulicy Mostowej 27 określano jako "Erbe" - jej właścicielem był średnio zamożny obywatel Klaus Stofenberg, który na wyprawę w 1409 roku (wraz z 3 innymi osobami) miał wystawić konia. Następnie źródła wymieniają kolejnych właścicieli, czyli jego dzieci, Hansa Schutte oraz Heinricha Stofenberga. W połowie XVI wieku działka należała do średnio zamożnego mieszczanina i wójta Tomasza Molkau, a po jego śmierci do Michała Meyereisa, który był członkiem II Ordynku (czyli formy podziału ludności miejskiej uczestniczącej w zgromadzeniach miejskich; od XVI w.), a także wójtem. Od lat 40-tych XVII wieku opisywana parcela należała (wraz z domem) do burmistrza, Bartolomeusa Meyenreisa. Od połowy XVIII wieku właścicielką była wdowa po Henryku Rhode, rajcy miejskim i burmistrzu, następnie wymieniany jest jako właściciel Gotfried Schmidt (zamożny obywatel), a potem kolejno: Michał Grosmann (bardzo zamożny szewc), Brien (średnio zamożny bednarz) oraz Gross (średnio zamożny kramarz) - informacje te sięgają 1825 roku. Według źródeł dom przy ul. Mostowej 27 miał 9 m. szerokości, był 3-osiowy i posiadał podwójne otwory okienne. Wysokość sieni wynosiła 5 m, a budynek był prawdopodobnie 3-piętrowy. 

Podobnie wyglądał dom przy Mostowej 28. Ta działka również była określana jako "Erbe". Pierwsze informacje na temat właścicieli pojawiają się pod koniec XIV wieku - są nimi kolejno: Gerke Stysman (średnio zamożny obywatel), wdowa po nim, a następnie kupiec Hans Stobener (wójt). W połowie XVI wieku działka była w posiadaniu Hansa Meienreisa (również wójta), a po jego śmierci przejął ją Christian Stümer, a następnie właścicielką została wdowa po Achatiusie Schultz. W 2.połowie XVIII wieku właścicielem domu był Marcin Schmidt, prawdopodobnie syn znanego elbląskiego kupca, wójta, rajcy i kamlarza. Po nim w posiadanie nieruchomości wszedł zamożny doktor Jungschultz, a następnie kupiec Johann Friedrich Jabski. Na przełomie XVIII i XIX wieku posiadaczem domu stał się Gotfried Israel, a po nim fabrykant Johann Ross.

Widok na ul. Mostową i Rybacką od strony
rzeki, przed badaniami, 2006 rok (fot. archiwum MAH)

Początek badań archeologicznych, ul. Mostowa i Rybacka,
2006 rok (fot. archiwum MAH)

Konstrukcje drewniane odkryte na podwórku przy ul. Mostowej 27-28 (fot. archiwum MAH)

Eksplorowanie jednej z latryn (fot. archiwum MAH)

Podczas wykopalisk przebadano podwórka czterech działek przylegających do siebie i znajdujących się przy ul. Rybackiej 5 i 6 oraz ul. Mostowej 27 i 28. Spośród ogromnej liczby naczyń ceramicznych i fragmentów ceramiki, skóry (głównie fragmenty obuwia, szkła (naczynia do picia, butelki do transportowania alkoholi - w większości XVIII-wieczne), przedmiotów metalowych (noże, łyżki cynowe), drewnianych (naczynia klepkowe i toczone, miotły wykonywane z gałęzi, pławiki do sieci, dna beczek i prawdopodobnie fragment średniowiecznej windy, która działała jak kabestan) i kościanych, odkryto m.in. drewnianą główkę apostoła Jana (http://staremiastoelblag-mah.blogspot.com/2013/02/tajemnicza-gowka.html), kafel z Madonną (http://staremiastoelblag-mah.blogspot.com/2012/08/madonna-apokaliptyczna.html), fragment witraża z 1621 roku z przedstawieniem okrętu z dwiema flagami szwedzkimi (temat witraży zostanie szerzej omówiony w artykule T. Hildebrandta Witraże z Elbląga w 3 tomie Elbląskich Studiów Muzealnych) oraz wiele innych przedmiotów codziennego użytku.

Dokumentacja rysunkowa wybranych zabytków z ul. Mostowej (rys. M. Gańko)

Obecnie ulica Mostowa jest zabudowana jednostronnie, a w miejscu, w którym były prowadzone badania powstał tzw. ogródek archeologiczny.

Ulica Mostowa współcześnie (źródło: http://info.elblag.pl/galeria,2313,9,16,ogrodek-archeologiczny-przed-Katedra-sw-Mikolaja.html#szlak)