"Szewski poniedziałek"

W trakcie elbląskich wykopalisk często odnajdywane były różnorodne przedmioty ze skór zwierzęcych oraz ścinki i odpadki tego surowca wykorzystywanego przez wiele rzemiosł.

But niski, XIV w.
(Fot. Archiwum MAH)

Najczęściej odkrywane były pozostałości butów. Średniowieczne obuwie miało miękkie podeszwy złożone z jednej, maksymalnie dwóch warstw skóry i różnej wysokości cholewki. Wielkości odkrywanych podeszew wskazują jednoznacznie, że buty skórzane w średniowiecznym Elblągu były noszone przez wszystkie grupy wiekowe – oprócz butów męskich (o długości podeszwy powyżej 275 mm), damskich lub noszonych przez młodzież (ok. 215-275 mm) odkrywane są buty szyte z myślą o dzieciach, których długości podeszew wynoszą poniżej 215 mm. Pośród butów uznawanych za dziecięce były odkrywane także takie, które przeznaczone były prawdopodobnie dla najmłodszych mieszkańców miasta. Długość tych podeszew wynosi zaledwie 100 do 140 mm. 

Bucik dziecięcy, XIV w.
(fot. Archiwum MAH)

But niski, XV w.
(Fot. Archiwum MAH)

Większość średniowiecznych butów nie była zdobiona. Wśród zdobionych najczęściej spotykane jest nacinanie przedniej części przyszwy, co być może miało także znaczenie praktyczne – zapewniało dobrą wentylację stóp, a na pewno miało walory estetyczne, gdy buty nakładano na barwne nogawice.

Na butach czy ich elementach nie kończy się oczywiście lista odnajdywanych w Elblągu przedmiotów wykonanych ze skóry. W asortymencie produktów rymarskich często odkrywane są pochewki noży. Najbardziej charakterystyczne pośród nich są egzemplarze wykonane z jednego, złożonego wpół płata skóry. Ich dłuższe boki najczęściej były łączone metalowymi okuciami, znacznie rzadziej nitami lub rzemieniami przewleczonymi przez podłużne otwory.

Pochewka noża z metalowym okuciem, XV w.
(Fot. Archwium MAH)

Kolejnymi wyrobami rymarskimi odkrywanymi w trakcie badań wykopaliskowych są sakiewki wykonane z prostokątnych kawałków skóry, które były zszywane po złożeniu na pół. W górnej części znajdowały się otwory do przewleczenia rzemienia, ściągającego otwór sakiewki.

Sakiewka z XIV w.
(Fot. Archiwum MAH)

Paski galanteryjne reprezentowane są zarówno przez egzemplarze proste, bez ozdób, jak i zdobione. Te bez ozdób zostały zrobione z pasków skóry zakończonych metalowymi, a niekiedy też rogowymi sprzączkami. Tego rodzaju paski noszone były przez elblążan na co dzień i były częściami ubioru używanymi prawdopodobnie przez różne grupy i klasy społeczne. Oprócz skromnych pasków noszonych do stroju codziennego, odkryto również egzemplarze ozdobione. Ich dekorację stanowiły najczęściej metalowe aplikacje o różnorodnych kształtach, wykonane z różnych metali. Mogły to być, jak w przypadku jednego z pasków, metalowe „guzy” nitowane do skóry, na innym są to cynowe aplikacje w kształcie zamkniętej korony. Jednak najbardziej okazałym i unikatowym nie tylko w skali elbląskiej, jest bogato zdobiony i w doskonałym stanie zachowany pas odkryty w latrynie na posesji przy ul. Św. Ducha 46 (obecnie Wigilijna 23). Ten zachowany w całości egzemplarz (wraz ze sprzączką i prawie wszystkimi elementami dekoracji) datowany jest na koniec XV lub początek XVI wieku. Doskonała jakość wykonania pozwala przypuszczać, że był on ozdobą stroju bogatego mieszczanina elbląskiego.

Ozdobny pas z XV/XVI w.
(Fot. Archiwum MAH)