Garnki na trzech nóżkach

Wśród naczyń ceramicznych odnajdywanych na terenie Starego Miasta ciekawą formą są naczynia na trzech nóżkach. Pojawiają się w drugiej połowie XIV wieku i pozostają w użyciu w czasach nowożytnych, przybierając różnorodne formy, dostosowane do potrzeb ówczesnych użytkowników. 

Różne formy naczyń na trzech nóżkach - zabawki dziecięce, I poł. XVII wieku (źródło: archiwum MAH)

Naczynie na trzech nóżkach, XVII wiek (fot. archiwum MAH)

garnek na trzech nóżkach, XVI wiek (źródło archiwum MAH

)

Większość z nich pełniła funkcję naczyń kuchennych, służących do gotowania potraw, co poświadczają źródła ikonograficzne i ślady użytkowania pozostałe na naczyniach, tj. okopcenia, resztki pożywienia i zacieki po kipiących potrawach. Formy naczyń są bardzo zróżnicowane, od  garnkowatych, zaopatrzonych w taśmowate ucho, po półkuliste, szerokootworowe naczynia z tulejkowatym uchwytem. W źródłach ikonograficznych uchwyt ten przedłużony jest drewnianą rączką, która ułatwiała chwytanie gorącego garnka i chroniła przed oparzeniem. Niestety podczas wykopalisk nie natrafiono na tak wyposażone egzemplarze. Najprawdopodobniej drewniane rączki nie zachowały się. Być może używano ich wymiennie, a po zużyciu wyrzucano do paleniska.

Konrad z Soest, Narodziny Chrystusa z ołtarza głównego kościoła w Windunden 1403, fragment, (źródło: wikipedia.org)

Naczynie z tulejkowatym uchwytem, XVII wiek (źródło: archiwum MAH)

 

Podczas gotowania naczynie wstawiano do otwartego paleniska i mieszano strawę metalową lub drewnianą łyżką. W głębokich, szerokootworowych naczyniach przygotowywano zapewne tzw. dania jednogarnkowe, w postaci kasz na wodzie lub mleku, duszonych mięs, w płytszych smażono jajka lub omlety. Naczynia w formie dzbanów z jednym uchem służyły do podgrzewania i przenoszenia wody. Niektóre pełniły funkcję zastawy stołowej. W większych podawano potrawy, z mniejszych spożywano posiłki. Zapewne wielokrotnie jedzono bezpośrednio z naczyń, w których przygotowywano strawę.

Naczynia na trzech nóżkach nie pełniły jedynie funkcji kuchennych garnków. Często przechowywano w nich żar i przy ich pomocy ogrzewano pomieszczenia. Odpalano od nich fajki lub umieszczano je w drewnianych podnóżkach, ogrzewając stopy. 

Willem Duyster Grający w warcaby, XVI/XVII wiek, fragment (źródło: allwallpaper.biz)

Wykorzystywano je także w warsztatach rzemieślniczych i laboratoriach alchemicznych, rozpuszczano w nich kleje, topiono metale, przechowywano różnorakie substancje.

Pieter Bruegel Alchemik, 1558 (źródło: wikipaintings.org)

Zainteresowanych tym tematem odsyłam do badań pani dr hab. K. Sulkowskiej - Tuszyńskiej